Muzykoterapia dla seniorów. Jak dźwięki pomagają w utrzymaniu dobrostanu osób starszych?
- Adrian Aleksium
- 23 lip
- 5 minut(y) czytania
Zaktualizowano: 24 sie
Muzykoterapia to dziedzina posługująca się muzyką lub jej elementami w celu przywracania zdrowia lub poprawy funkcjonowania osób z różnorodnymi problemami natury emocjonalnej, fizycznej lub umysłowej (np. zaburzenia depresyjne, zaburzenia nerwicowe, zaburzenie osobowości). Osadzona jest mocno na podstawach naukowych, dlatego muzykoterapeuta w procesie kształcenia musi przyswoić wiedzę z zakresu wielu dyscyplin naukowych (m.in. psychologia, medycyna, pedagogika, psychoterapia).
Muzykoterapia wpływa na psychikę człowieka w celu jej leczenia lub korygowania, oddziałuje „ogólnoustrojowo” – na całość ustroju psychosomatycznego – oraz na fizjologiczne reagowanie człowieka na bodźce akustyczne lub muzyczne. Wycisza nadmierne emocje negatywne i pobudza pozytywne. Badania potwierdzają także wpływ muzyki na układ wegetatywny człowieka: tętno, ciśnienie skurczowe, rozkurczowe, amplitudę pomiędzy skurczowym i rozkurczowym ciśnieniem krwi, liczbę oddechów, a także stosunek fazy wdechowej do wydechowej. Dlatego muzykoterapia jest stosowana:
w pedagogice specjalnej: do redukcji niepożądanych zachowań, poprawy komunikacji z grupą, poprawy motoryki, doskonalenia auto orientacji, orientacji przestrzennej oraz słuchu, mowy, dotyku, kinestyki i wzroku, rozwijania wyobraźni, ekspresji twórczej, aktywności poznawczej, poprawy samooceny, zwiększenia autonomii, kształtowania tożsamości oraz postaw estetycznych;
w przedszkolach: do uspokojenia, uczenia wrażliwości, rozwijania zainteresowań, odkrywania nowych umiejętności;
w leczeniu chorób psychosomatycznych – relaksacja układu wegetatywnego poprawia ukrwienie tkanek, obniża napięcie mięśni szkieletowych;
przy długiej hospitalizacji;
w terapii kompleksowej bólu przewlekłego, gdzie dochodzi do pozytywnej modyfikacji korowej i świadomej interpretacji bólu;
u chorych leczonych operacyjnie, zarówno przed operacją, jak i po zabiegu, a także w trakcie zabiegów operacyjnych, gdy korzysta się ze znieczuleń miejscowych;
u osób, które przebywają na salach intensywnej terapii, kobiet rodzących oraz chorych, na których czekają długotrwałe zabiegi. Muzyka może łagodzić stres pooperacyjny oraz występujące dolegliwości bólowe, odwracając uwagę pacjenta od jego dolegliwości przez powiększenie zakresu doznań i przemyśleń.
Muzykoterapia – skuteczna metoda wsparcia
W przypadku seniorów muzykoterapia okazuje się szczególnie skuteczną metodą wspierania zdrowia psychicznego i ogólnego dobrostanu. Ta forma terapii może być stosowana zarówno w sposób aktywny, angażując uczestników w tworzenie muzyki, jak i receptywny, polegający na słuchaniu muzyki w celach terapeutycznych.
Warto podkreślić, że muzykoterapia jest dostosowywana do indywidualnych potrzeb i preferencji seniorów, co czyni ją niezwykle efektywną metodą wsparcia w codziennej opiece. Dla opiekunów osób starszych zrozumienie i umiejętność wykorzystania elementów muzykoterapii może znacząco wzbogacić jakość świadczonej opieki, przyczyniając się do poprawy jakości życia podopiecznych.
Ważne jest, że muzykoterapia nie wymaga od uczestników wcześniejszego doświadczenia muzycznego. Jest to terapia dostępna dla każdego, niezależnie od umiejętności czy stanu zdrowia. Wykwalifikowany muzykoterapeuta dostosowuje metody i techniki do możliwości i preferencji każdego uczestnika, co sprawia, że terapia jest efektywna i przyjemna dla seniorów.
W praktyce muzykoterapeutycznej wyróżniamy dwa główne rodzaje muzykoterapii: aktywną i receptywną. Każda z nich ma swoje unikalne cechy i korzyści, szczególnie w kontekście pracy z seniorami:
Muzykoterapia aktywna polega na bezpośrednim zaangażowaniu uczestników w proces tworzenia muzyki. W przypadku seniorów może to obejmować:
śpiewanie znanych piosenek lub tworzenie własnych,
grę na prostych instrumentach perkusyjnych (np. bębenki, grzechotki),
improwizację muzyczną,
ruch przy muzyce lub taniec.
Ta forma terapii szczególnie wspiera koordynację ruchową, stymuluje funkcje poznawcze i zachęca do interakcji społecznych. Jest doskonałym narzędziem do wyrażania emocji i budowania poczucia własnej wartości u seniorów.
Muzykoterapia receptywna koncentruje się na słuchaniu muzyki. W tej formie terapii seniorzy mogą:
słuchać specjalnie dobranej muzyki w celu relaksacji,
uczestniczyć w sesjach wizualizacji przy muzyce,
analizować teksty piosenek i dzielić się wspomnieniami,
słuchać muzyki w celu stymulacji pamięci i reminiscencji.
Korzyści ze stosowania muzykoterapii u seniorów
Muzykoterapia przynosi seniorom szereg wymiernych korzyści, które pozytywnie wpływają na ich ogólny dobrostan i jakość życia. Oto najważniejsze z nich:
Poprawa nastroju i redukcja objawów depresji – regularne sesje muzykoterapii mogą znacząco podnieść poziom endorfin, co przyczynia się do lepszego samopoczucia i łagodzenia objawów depresji.
Stymulacja funkcji poznawczych – aktywne uczestnictwo w muzykoterapii wspomaga pamięć, koncentrację i zdolności językowe, co jest szczególnie istotne w profilaktyce i leczeniu demencji.
Redukcja stresu i lęku – słuchanie odpowiednio dobranej muzyki lub aktywne muzykowanie pomaga w obniżeniu poziomu kortyzolu, hormonu stresu, przynosząc ukojenie i spokój.
Poprawa motoryki i koordynacji ruchowej – rytmiczne ćwiczenia przy muzyce czy gra na instrumentach wspierają utrzymanie sprawności fizycznej seniorów.
Wzmocnienie więzi społecznych – grupowe sesje muzykoterapeutyczne stwarzają okazję do interakcji z innymi, zmniejszając poczucie izolacji i samotności.
Stymulacja wspomnień i autobiografii – muzyka ma moc przywoływania wspomnień, co może być szczególnie cenne dla osób z zaburzeniami pamięci.
Muzykoterapia w praktyce
W naszym Domu Seniora muzyka jest stałym elementem terapii podczas dziennego pobytu. Odbywa się ona dwa razy w tygodniu i przybiera różnoraki kształt, który jest zależny od samopoczucia i nastroju seniorów. Ważne jest, aby muzykoterapia działała kojąco, relaksująco, a nie powodowała rozdrażnienia lub niepokoju. W czasie prowadzenia zajęć można zauważyć zmiany zachodzące w zachowaniu seniorów, zwłaszcza chorujących na chorobę Alzheimera i w chorobach neurodegeneracyjnych – w szczególności zmiany mimiczne twarzy w postaci uśmiechu oraz ogólnego ruchu ciała, które reaguje na dźwięki.
Staramy się, aby nasi seniorzy utrzymywali komfortowy poziom mowy oraz dykcji, co w podeszłym wieku stanowi problem. Podczas zajęć wykorzystujemy wszelakie instrumenty rytmiczne, dzięki czemu nasi podopieczni ćwiczą również swój słuch oraz zdolności motoryczne, a także poczucie rytmu. Wśród wykorzystywanych instrumentów swoje miejsce znajdzie również gitara oraz keyboard. Przypominamy naszym seniorom piosenki z ich lat młodości, co wzbudza pozytywne emocje i wspomnienia. Można zauważyć, że podczas zajęć doskonale pamiętają teksty piosenek i chętnie włączają się we wspólny śpiew.
Doświadczenia pokazują, że muzykoterapia ma ogromny wpływ na przebieg chorób otępiennych. Uśmiech i radość seniorów, którzy mieli gorszy nastrój, są najlepszą nagrodą dla terapeuty. Nasi rozśpiewani i zadowoleni seniorzy to najpiękniejszy dar, jaki można sobie wyobrazić przy chorobach neurodegeneracyjnych. Każdy pozytywny bodziec jest ogromnym wsparciem dla schorowanego organizmu, a przecież muzyka leczy duszę i ciało.
Poniżej kilka odnośników do stron, które można wykorzystać do zajęć z muzykoterapii:
1. Kolekcja piosenek biesiadnych – karaoke:
2. Piosenki lat 60.:
3. Piosenki lat 70.:
3. Muzyka klasyczna – relaksacyjna:
4. Muzyka klasyczna – pobudzająca:
5. Muzyka relaksacyjna, do snu i działająca antystresowo:
6. Trening autogenny według Schultza – relaksacja, uspokojenie, sen:
Adrian Aleksium
Dyplomowany organista kościelny, muzyk, artysta, wokalista i kompozytor. Dyplom organistowski uzyskał w 2004 r. z rąk Dyrektora Studium Organistowskiego Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej. Na swojej drodze życia spotkał się z wieloma osobami potrzebującymi i umierającymi, co wzbudziło we nim potrzebę bliskości i pomocy osobom zależnym, przekładając się na decyzję pozostania wolontariuszem Hospicjum im. Lady Ryder of Warsaw w Zielonej Górze.
Kontynuując swoją misję, postanowił podjąć pracę w Domu Dziennego Pobytu „Alternatywy” jako opiekun osób starszych i muzykoterapeuta. Praca daje mu niesamowitą satysfakcję i motywuje do dalszego działania. Uważa, że pomoc drugiemu człowiekowi jest bezcenna. Empatia i szacunek do podopiecznego to dla niego najważniejsze wartości, jakie może ofiarować. Ogromną nagrodą dla niego jest zadowolenie podopiecznych i poczucie, że to co daje drugiemu człowiekowi, nie jest mu obojętne.
Źródła:
Czym jest muzykoterapia? [online], (bez daty). Dobra Przestrzeń - Psycholog, Psychoterapia, Joga - Warszawa Ursus. [Dostęp 27.06.2025]. Dostępny w: https://www.dobra-przestrzen.pl/artykuly/czym-jest-muzykoterapia/
Medic, A., (2024). Czym jest muzykoterapia dla seniorów? [online]. Porady dla Opiekunek Osób Starszych. [Dostęp 27.06.2025]. Dostępny w: https://avanti-medic.eu/blog/muzykoterapia-dla-seniorow/
mgr psychologii Weronika Babiec, (2023). Muzykoterapia – czym jest i jak działa? [online]. DOZ.pl - leki, suplementy diety, kosmetyki. [Dostęp 27.06.2025]. Dostępny w: https://www.doz.pl/czytelnia/a17410-Muzykoterapia__czym_jest_i_jak_dziala
Współtwórcy projektów Fundacji Wikimedia, (2006). Muzykoterapia – Wikipedia, wolna encyklopedia [online]. Wikipedia, wolna encyklopedia. [Dostęp 27.06.2025]. Dostępny w: https://pl.wikipedia.org/wiki/Muzykoterapia
Komentarze