Sprzęty rehabilitacyjne. Jakie ich rodzaje są do dyspozycji i jak można je stosować?

Sprzęty rehabilitacyjne w domu podopiecznego odgrywają kluczową rolę w poprawie jakości życia, wspieraniu samodzielności oraz przyspieszaniu procesu powrotu do zdrowia. Ich dobór zależy od stanu zdrowia, rodzaju schorzenia oraz stopnia niepełnosprawności osoby korzystającej. 

Sprzęt pomocniczy do chodzenia

1. Laska

Rodzaje: tradycyjne, składane, z trzema lub czterema punktami podparcia (tzw. laski wielopunktowe).

Zastosowanie: lekkie wsparcie podczas chodzenia, poprawa równowagi; stosowana przy niewielkich problemach z poruszaniem się (np. po drobnych urazach, u osób starszych).

2. Kule ortopedyczne

Rodzaje: 

• kule pachowe: większe wsparcie, ale mniej wygodne, stosowane w cięższych przypadkach,

• kule łokciowe (tzw. kule łokciowe lub kule francuskie), popularniejsze, wygodniejsze, bardziej mobilne.

Zastosowanie: odciążenie jednej lub obu kończyn dolnych (np. po złamaniach, operacjach), ułatwienie samodzielnego poruszania się przy ograniczonej sile nóg.

3. Balkoniki (chodziki)

Rodzaje:

• balkoniki kroczące: pozwalają na przesuwanie jednej strony chodzika i nogi naprzemiennie,

• balkoniki sztywne: trzeba je unosić i przesuwać całościowo,

• balkoniki z kółkami: łatwiejsze do prowadzenia, bardziej mobilne.

Zastosowanie: zapewniają bardzo dużą stabilność; stosowane po operacjach biodra, złamaniach, udarach, przy dużym osłabieniu mięśniowym, idealne dla osób o bardzo ograniczonej równowadze.

4. Wózki inwalidzkie z funkcją napędu ręcznego lub elektrycznego (w kontekście krótkich odległości chodzenia lub przemieszczania się)

Zastosowanie: dla osób, które nie są w stanie samodzielnie chodzić nawet z pomocą laski, kul czy balkonika, czasami wykorzystywane przy częściowym chodzeniu (np. przejście z łóżka na wózek).

Sprzęt pomocniczy do przemieszczania się

1. Podnośniki pacjenta

Zastosowanie: bezpieczne podnoszenie i przenoszenie osób leżących lub o bardzo ograniczonej mobilności (np. z łóżka na wózek, z wózka do wanny); odciążenie opiekuna – mniejszy wysiłek fizyczny i zmniejszenie ryzyka urazów.

Rodzaje:

• podnośnik jezdny: mobilny, na kółkach, łatwy do przemieszczania,

• podnośnik sufitowy: montowany na stałe, działa na szynach pod sufitem.

2. Deski transferowe

Zastosowanie: ułatwiają przesunięcie osoby z jednej powierzchni na drugą (np. z wózka na łóżko, z łóżka na toaletę) bez konieczności pełnego podnoszenia. Idealne dla pacjentów z częściową sprawnością (np. osoby z niedowładami kończyn).

3. Siedziska i deski prysznicowe

Zastosowanie: przemieszczanie się w obrębie łazienki: ułatwiają bezpieczne wejście i wyjście z wanny lub prysznica. Zapobiegają upadkom podczas kąpieli.

4. Obrotnice i platformy transferowe

Zastosowanie: ułatwiają obrót pacjenta podczas przesiadania się (np. z wózka na krzesło). Pomagają przy zmianie pozycji bez dużego wysiłku opiekuna i pacjenta.

5. Pas transferowy (pas asekuracyjny)

Zastosowanie: używany do stabilizacji pacjenta przy przemieszczaniu się na krótkie odległości. Zapewnia lepszy chwyt i bezpieczeństwo podczas pomocy w chodzeniu lub wstawaniu.

6. Wózki toaletowe i transportowe

Zastosowanie: umożliwiają jednoczesne przemieszczanie się i załatwianie potrzeb fizjologicznych. Przydatne przy opiece nad osobami całkowicie niesamodzielnymi.

Sprzęt rehabilitacyjny do ćwiczeń

1. Rotor rehabilitacyjny (rowerek rehabilitacyjny)

Zastosowanie: ćwiczenia kończyn dolnych lub górnych na siedząco lub leżąco. Poprawa krążenia krwi, zwiększenie zakresu ruchu w stawach, wzmacnianie mięśni.

Dla kogo: osoby po udarach, złamaniach, długotrwałym unieruchomieniu.

2. Piłki rehabilitacyjne (fitballe, piłki terapeutyczne)

Zastosowanie: ćwiczenia równowagi, koordynacji, wzmocnienie mięśni tułowia, rozciąganie. Stosowane także do siedzenia w celu poprawy postawy.

Dla kogo: dzieci, dorośli i seniorzy, każdy, kto potrzebuje pracy nad równowagą i stabilizacją.

3. Taśmy i gumy oporowe

Zastosowanie: ćwiczenia siłowe, rozciąganie, mobilizacja stawów. Zwiększają trudność ćwiczeń bez obciążania stawów.

Dla kogo: osoby po kontuzjach, operacjach, w trakcie lekkiej rehabilitacji.

4. Platformy równoważne (dyski sensoryczne, poduszki sensomotoryczne)

Zastosowanie: trening balansu, stabilizacji i propriocepcji (czucia głębokiego). Poprawiają równowagę i koordynację ruchową.

Dla kogo: pacjenci po urazach, osoby starsze, dzieci z zaburzeniami koordynacji.

5. Drabinki rehabilitacyjne

Zastosowanie: ćwiczenia rozciągające, wzmacniające i poprawiające zakres ruchu. Używane także w ćwiczeniach korekcyjnych postawy.

Dla kogo: osoby w rehabilitacji ortopedycznej, neurologicznej i ogólnousprawniającej.

6. Bieżnie i steppery rehabilitacyjne

Zastosowanie: nauka chodu, poprawa wytrzymałości sercowo-naczyniowej, trening wydolnościowy. Możliwość dostosowania prędkości i oporu.

Dla kogo: pacjenci po urazach ortopedycznych, po zabiegach na układzie krążenia, w terapii otyłości.

7. Paralelki (poręcze do nauki chodzenia)

Zastosowanie: nauka lub reedukacja chodu przy zapewnieniu maksymalnego bezpieczeństwa. Pomagają przy pionizacji i pierwszych krokach.

Dla kogo: osoby po udarach, operacjach ortopedycznych, z zaburzeniami neurologicznymi.

Sprzęt pomocniczy do codziennych czynności

1. Nasadki podwyższające na toaletę

Zastosowanie: podwyższają poziom sedesu, aby ułatwić siadanie i wstawanie. Zmniejszają obciążenie kolan i bioder.

Dla kogo: osoby po operacjach biodra, seniorzy, osoby z ograniczoną mobilnością.

2. Krzesła i stołki prysznicowe

Zastosowanie: umożliwiają bezpieczne korzystanie z prysznica na siedząco. Zapobiegają poślizgnięciom i upadkom w łazience.

Dla kogo: osoby starsze, z zawrotami głowy, osłabione po chorobach.

3. Poręcze i uchwyty pomocnicze

Zastosowanie: montowane przy wannach, sedesach, łóżkach lub w korytarzach. Ułatwiają wstawanie, siadanie i zachowanie równowagi.

Dla kogo: osoby z problemami ruchowymi lub równowagi.

4. Łóżka rehabilitacyjne z regulacją

Zastosowanie: umożliwiają zmianę pozycji (np. podnoszenie tułowia lub nóg) Ułatwiają opiekę i poprawiają komfort osoby leżącej.

Dla kogo: osoby przewlekle chore, leżące, po operacjach.

5. Stoliki przyłóżkowe

Zastosowanie: ułatwiają spożywanie posiłków, pisanie, korzystanie z laptopa bez konieczności wstawania z łóżka.

Dla kogo: pacjenci leżący lub o ograniczonej mobilności.

6. Przyrządy do ubierania się (np. łyżki do butów z długą rączką, przyrządy do zakładania skarpetek)

Zastosowanie: pomagają w samodzielnym ubieraniu się bez konieczności schylania lub nadmiernego wysiłku.

Dla kogo: osoby po operacjach biodra, z ograniczoną ruchomością stawów lub bólem pleców.

7. Kubki, sztućce i talerze dla osób z niepełnosprawnością

Zastosowanie: ułatwiają samodzielne spożywanie posiłków osobom z ograniczoną sprawnością rąk (np. przy chorobie Parkinsona).

Dla kogo: osoby z niedowładami, drżeniem rąk, osłabieniem mięśniowym.

Sprzęt przeciwodleżynowy

1. Materace przeciwodleżynowe

Rodzaje:

• materace pęcherzykowe: wypełnione powietrzem, zapewniają równomierne rozłożenie nacisku na ciało pacjenta;

• materace rurowe: składają się z cylindrów wypełnionych powietrzem, które umożliwiają stałą wymianę ciśnienia;

• materace piankowe: wykonane z pianki o różnej gęstości, rozkładają nacisk, ale nie zapewniają takiej skuteczności jak materace pęcherzykowe czy rurowe;

• materace wodne: wypełnione wodą, co pozwala na lepsze dopasowanie do kształtu ciała.

Zastosowanie: zapobieganie i leczenie odleżyn poprzez zmniejszenie nacisku na skórę i poprawę cyrkulacji krwi. Stosowane u pacjentów leżących, szczególnie tych, którzy spędzają długie godziny w jednej pozycji.

Dla kogo: osoby leżące, z ograniczoną mobilnością, w szczególności pacjenci w szpitalach, domach opieki, osoby starsze i przewlekle chore.

2. Poduszki przeciwodleżynowe

Rodzaje:

• poduszki pneumatyczne: wypełnione powietrzem, często stosowane na wózkach inwalidzkich, zapobiegają uciskom na biodra i kość ogonową;

• poduszki żelowe: wypełnione żelem, zapewniają równomierne rozłożenie ciężaru i zmniejszają ryzyko odleżyn;

• poduszki piankowe: używane w codziennej opiece, zapewniają wsparcie i komfort.

Zastosowanie: zmniejszenie nacisku na wrażliwe części ciała, np. kość ogonową, stopy, pięty, wózki inwalidzkie. Wspomaganie leczenia odleżyn w okolicach ciała, które są narażone na duży nacisk.

Dla kogo: osoby leżące, siedzące w wózkach inwalidzkich, osoby starsze, z ograniczoną mobilnością, po urazach.

3. Fotele i wózki przeciwodleżynowe

Rodzaje:

• fotele z systemem rotacyjnym: umożliwiają swobodną wymianę pozycji, co zapobiega długotrwałemu uciskowi na określone partie ciała;

• wózki inwalidzkie z poduszką przeciwodleżynową: wyposażone w specjalne poduszki lub materace, które zmniejszają ryzyko odleżyn u osób spędzających dużo czasu na wózku.

Zastosowanie: umożliwiają częstą zmianę pozycji ciała, redukując ryzyko wystąpienia odleżyn. Zwiększają komfort pacjentów, zapewniając im odpowiednie wsparcie.

Dla kogo: osoby na wózkach inwalidzkich, pacjenci z ograniczoną mobilnością, osoby starsze, które muszą spędzać długi czas w siedzącej pozycji.

4. Poduszki na pięty i poduszki antyodleżynowe

Rodzaje:

• poduszki na pięty: specjalne poduszki chroniące pięty przed uciskiem, zmniejszają ryzyko odleżyn w tych miejscach;

• poduszki antyodleżynowe: tworzone z różnych materiałów (np. pianka, żel, powietrze), służą do ochrony wrażliwych obszarów ciała.

Zastosowanie: zmniejszają ryzyko wystąpienia odleżyn na obszarach szczególnie narażonych na ucisk, takich jak pięty, stawy biodrowe, łokcie. Dla kogo: osoby leżące, pacjenci na wózkach inwalidzkich, osoby z długotrwałymi problemami z mobilnością.

5. Mata przeciwodleżynowa

Zastosowanie: przeznaczona do stosowania na materacach, aby równomiernie rozłożyć nacisk i poprawić cyrkulację krwi. Może być wykorzystywana w połączeniu z innymi produktami, takimi jak materace pęcherzykowe.

Dla kogo: pacjenci leżący, osoby z ryzykiem odleżyn, pacjenci długoterminowo unieruchomieni.

Warto pamiętać, że rolą sprzętów rehabilitacyjnych w domu podopiecznego jest zwiększenie bezpieczeństwa, wspieranie samodzielności, ułatwianie codziennych czynność, wsparcie rehabilitacji w warunkach domowych oraz poprawa komfortu psychicznego.

Obecność sprzętów rehabilitacyjnych przynosi wymierne korzyści, np.:

• skracają one czas rekonwalescencji,

• zmniejszają obciążenie fizyczne opiekuna,

• zapobiegają powikłaniom, takim jak odleżyny, przykurcze czy zanik mięśni,

• umożliwiają dłuższy pobyt osoby chorej we własnym domu zamiast w placówce opiekuńczej.