Nawodnienie seniora. Jak dbać o jego prawidłowy poziom

Woda jest niezbędna do życia – wchodzi w skład wszystkich tkanek i narządów, bierze udział niemal w każdym procesie zachodzącym w organizmie. Woda stanowi od 45% do 80% masy ciała. Jej ilość jest zależna od wielu czynników, w tym płci i wieku – im starszy organizm, tym mniej wody zawiera.

Już niewielki jej ubytek może skutkować zaburzeniami w funkcjonowaniu organizmu, np. bólami głowy czy osłabieniem, a zaledwie 15% utraty wody może prowadzić nawet do śmierci. W związku z powyższym wraz z wiekiem ryzyko odwodnienia się zwiększa. Dodatkowo u osób starszych obserwuje się m.in. zmniejszoną zdolność termoregulacji i zaburzenia funkcjonowania ośrodka kontrolującego pragnienie w podwzgórzu, co powoduje zmniejszoną chęć do przyjmowania płynów.

Do utraty wody może dochodzić także poprzez objawy chorobowe często występujące u pacjentów w podeszłym wieku, takie jak biegunki, wymioty, nadmierna potliwość, niewydolności nerek, cukromocz. Choroby, którym towarzyszy podwyższona temperatura ciała lub gorączka, choroba Parkinsona, Alzhaimera, cukrzyca, udar mózgu, a nawet otyłość mogą zaburzać gospodarkę wodną organizmu, prowadząc do odwodnienia. Niektóre leki, jak np. często przyjmowane bez konsultacji z lekarzem środki przeczyszczające lub leki moczopędne, mogą być również przyczyną odwodnienia.

Na stan gospodarki wodnej w organizmie wpływa również dieta – uboga w warzywa i owoce, a bogata w sól będzie zwiększać ryzyko nadmiernej utraty wody. Dlatego ważne jest, aby namawiać seniorów do picia wody, nawet gdy nie mają na nią ochoty, a jedyne płyny, jakie przyjmują, to herbata, kawa i zupy.

Jak rozpoznać odwodnienie oraz jak reagować?

Głównymi objawami utraty wody u osób starszych są bóle i zawroty głowy, suchość skóry i błon śluzowych, skąpomocz, zaparcia, osłabienie, omdlenia, problemy z koncentracją i zaburzenia pamięci, a nawet tachykardia. Jednak odwodnienie to nie tylko nadmierna utrata wody z organizmu, ale także rozpuszczonych w niej elektrolitów – naładowanych dodatnio lub ujemnie jonów pierwiastków niezbędnych do funkcjonowania organizmu.

Elektrolity przyczyniają się m.in. do utrzymania odpowiedniego pH płynów ustrojowych, pomagają w transporcie wody po organizmie, przewodzą impulsy nerwowe i pozwalają na skurcze/rozkurcze mięśni, w tym serca. Najważniejszymi elektrolitami są sód, potas, magnez, chlorki, wapń i żelazo. Przy odwodnieniu najlepszym rozwiązaniem, oprócz przyjmowania wody małymi porcjami w ciągu całego dnia, są doustne płyny nawadniające o odpowiedniej osmolarności, zawierające w swoim składzie mieszaninę elektrolitów oraz glukozę.

Często zdarza się, że osoby w podeszłym wieku mogą przestać odczuwać pragnienie. Dlatego też seniorów należy kontrolować pod kątem ilości wypijanych płynów. Statystyki wskazują, że odwodnienie jest jedną z głównych przyczyn hospitalizacji wielu osób po 60. roku życia. 

Wraz z wiekiem zdolność kłębuszków nerkowych do filtracji moczu zmniejsza się nawet o 30%, co skutkuje tym, że osoba starsza wydala większe ilości wody. A więc, jaką ilość płynów na dobę powinien przyjmować senior? Jest to około 2–2,5 litra płynów, czyli między 8 a 10 pełnych szklanek.

Aby obliczyć dokładne zapotrzebowanie danej osoby, można użyć ogólnie przyjętego wzoru: 0,03 litra płynów * każdy kilogram masy ciała.

Pamiętajmy o tym, że tylko 20% wody pochodzi z jedzenia, dlatego przypominanie podopiecznemu o piciu płynów jest tak istotne.

Jakie płyny dla seniora?

Kawa i mocna herbata, czyli napoje chętnie spożywane przez naszych podopiecznych, nie są tymi najlepiej nawadniającymi.

Na pierwszym miejscu jest oczywiście woda. Najlepiej niegazowana, żeby nie podrażnić układu pokarmowego. Dobrze sprawdzi się butelkowana woda mineralna bądź ta z kranu, ale uprzednio przefiltrowana. 

Warto spożywać wodę mineralną o wysokiej zawartości składników mineralnych, które dodatkowo wzmocnią organizm osoby starszej. Dla seniorów, którzy nie przepadają za smakiem wody, można przygotować wersję z listkami mięty, plasterkami cytryny czy świeżymi malinami.

Poza wodą najzdrowsze dla seniora będą niesłodzone napary. Przede wszystkim owocowe i ziołowe, np. cytrynowy, imbirowy, miętowy czy rumiankowy. Dobrze sprawdzą się też lekkie napary z herbaty zielonej, owocowej lub czarnej.

Sprawdzonym pomysłem są również kompoty czy naturalne soki owocowe i warzywne. Unikajmy tych z niepotrzebnym dodatkiem cukru i barwników. Możemy podawać podopiecznemu także napoje mleczne, oczywiście o ile są przez niego dobrze tolerowane. Pośród nich znajdują się niskotłuszczowe kefiry, jogurty, maślanki czy zsiadłe mleko.

Unikajmy natomiast mocnej herbaty, odwadniającej kawy, napojów gazowanych, silnie słodzonych i alkoholu. Nawodnienie organizmu możemy wesprzeć również dietą bogatą w zupy, owoce i warzywa.

Można też sięgnąć po tabletki musujące z elektrolitami, dostępne w aptece. Taki napój nawadnia efektywniej niż sama woda, a przy okazji ma bardzo przyjemny smak. Wypicie ponad 2 litrów wody na dobę to dla osoby starszej niemałe wyzwanie, dlatego warto podawać seniorowi te napoje, które naprawdę lubi. Zapytajmy go, jakie ma preferencje i które smaki najbardziej mu odpowiadają.

Podsumowując…

Podawajmy seniorowi szklankę płynu stosunkowo często. Pamiętajmy o tym, że niektóre napoje mogą być szczególnie moczopędne lub mogą negatywnie wpłynąć na działanie przyjmowanych wraz z nimi leków (np. soki cytrusowe). Leki najlepiej popijać wodą.

Miejmy na uwadze również porę roku widoczną za oknem. W czasie upałów zapotrzebowanie na płyny wzrasta. To samo tyczy się sytuacji, w której podopieczny cierpi na biegunkę lub wymioty. Wtedy szczególnie istotne jest dodatkowe nawodnienie organizmu.