Techniki pielęgnacji podopiecznych. Jak prawidłowo dbać o higienę i przemieszczanie się podopiecznego?

Pomoc podopiecznemu w codziennym dbaniu o higienę osobistą, a także poruszaniu się to podstawowe zadania opiekuna/asystenta. Warto zatem wiedzieć, jak wykonywać te czynności w odpowiedni sposób, tak aby zadbać nie tylko o komfort podopiecznego, ale również o swoje własne zdrowie, m.in. poprzez zastosowanie środków ochrony osobistej.

Techniki higieny osobistej

Mycie ciała podopiecznego

Mycie ciała podopiecznego polega na dokładnym oczyszczeniu skóry z zachowaniem zasad higieny i bezpieczeństwa. Czynność zaczynamy od najczystszych partii ciała (twarz, szyja) i kończymy na najbardziej zabrudzonych (okolice intymne). Podczas mycia używamy rękawiczek, delikatnych środków myjących i dbamy o komfort oraz intymność osoby mytej.

Pielęgnacja jamy ustnej

Pielęgnacja jamy ustnej podopiecznego polega na regularnym szczotkowaniu zębów, czyszczeniu dziąseł i języka oraz usuwaniu osadu i resztek pokarmowych. Używamy do tego miękkiej szczoteczki i pasty do zębów odpowiedniej dla wieku i stanu zdrowia podopiecznego. W przypadku osób leżących lub niemogących samodzielnie dbać o higienę stosujemy gaziki nasączone wodą lub specjalne patyczki do czyszczenia jamy ustnej. Ważne jest, by pielęgnacja jamy ustnej odbywała się regularnie, najlepiej po każdym posiłku, a także, by dbać o zapobieganie problemom takim jak próchnica czy zapalenie dziąseł.

Zmiana bielizny osobistej i pościelowej: 

Zmiana bielizny osobistej i pościelowej podopiecznego powinna odbywać się regularnie, przynajmniej raz dziennie, a także w przypadku zabrudzenia lub zmoczenia. W trakcie tej czynności ważne jest zachowanie zasad higieny: zakładamy rękawiczki ochronne, staramy się delikatnie zdjąć zużytą bieliznę i wymienić ją na świeżą, unikając otarć czy dyskomfortu. Bielizna powinna być dopasowana do potrzeb podopiecznego (np. pieluchy, majtki ochronne). Po zmianie bielizny należy również zadbać o wymianę pościeli – szczególnie w przypadku osób leżących – by zapobiec odleżynom i infekcjom. Warto również pamiętać o regularnym czyszczeniu i dezynfekcji poduszek i prześcieradeł.

Zapobieganie odleżynom: 

Zapobieganie odleżynom polega na regularnym zmianie pozycji ciała podopiecznego, stosowaniu odpowiednich materiałów ochronnych i dbaniu o higienę skóry. Osoba leżąca powinna zmieniać pozycję co 2–3 godziny, aby zmniejszyć nacisk na określone partie ciała (np. kręgosłup, łopatki, biodra, pięty). Używanie specjalnych materacy przeciwodleżynowych i poduszek wspomaga rozkład nacisku na ciało i zmniejsza ryzyko powstawania odleżyn. Ważne jest także, aby skóra była czysta i sucha – regularne mycie, nawilżanie i kontrolowanie stanu skóry pomagają w zapobieganiu ich rozwojowi. Odpowiednia dieta bogata w białko i witaminy wspiera regenerację skóry.

Pomoc w korzystaniu z toalety: 

Pomoc w korzystaniu z toalety polega na asystowaniu podopiecznemu w procesie załatwiania potrzeb fizjologicznych w sposób bezpieczny, komfortowy i dyskretny. W przypadku osób z ograniczoną mobilnością lub leżących należy odpowiednio dostosować środki pomocy, takie jak wózki toaletowe, krzesła toaletowe, podnośniki lub pieluchomajtki. W trakcie tej czynności zachowujemy pełną ostrożność, by uniknąć upadków lub urazów. Po użyciu toalety ważne jest dokładne oczyszczenie ciała, używanie wilgotnych chusteczek lub wody i mydła, a następnie dezynfekcja rąk opiekuna. Regularne kontrolowanie stanu bielizny i czystości skóry zapobiega powstawaniu infekcji i odparzeń.

Najważniejsze zasady:

• Zawsze zakładaj rękawiczki i maseczkę przy kontakcie z płynami ustrojowymi.

• Dbaj o czystość własnych rąk (przed każdą czynnością i po niej).

• Pielęgnuj skórę podopiecznego delikatnie i systematycznie.

• Regularnie kontroluj stan skóry, jamy ustnej i ogólnej higieny pacjenta.

  
  

Techniki bezpiecznego przemieszczania

Zasady przenoszenia podopiecznego

• Zawsze komunikuj się z podopiecznym przed wykonaniem jakiejkolwiek czynności – poinformowanie go o kolejnych krokach zmniejsza ryzyko stresu i niepokoju.

• Dbaj o ergonomię – staraj się utrzymywać prostą postawę ciała, aby uniknąć urazów własnego kręgosłupa.

• Przed przenoszeniem upewnij się, że w otoczeniu nie ma przeszkód, które mogłyby utrudniać ruch (np. nierówności podłogi, wtyczki).

Metody przenoszenia

Z pozycji leżącej do siedzącej: Jeśli podopieczny nie może samodzielnie usiąść, należy wspierać go delikatnie, podpierając jego plecy i ramiona, a nogi podnieść do pozycji siedzącej.

Z pozycji siedzącej do stojącej: W tej sytuacji warto używać pasów do przenoszenia lub specjalnych urządzeń wspomagających, aby unikać nadmiernego wysiłku i ryzyka urazów.

Z pozycji leżącej na boczną: Ważne jest, aby wykonywać te ruchy delikatnie, zachowując odpowiednią równowagę, co zapobiega odleżynom.

Pozycjonowanie podopiecznego

Regularne zmiany pozycji: Zaleca się zmieniać pozycję podopiecznego co 2 godziny, aby zapobiegać odleżynom i poprawić krążenie.

Pozycja półleżąca lub siedząca: Jest to dobra postawa na czas posiłków czy rozmów. Upewnij się, że plecy podopiecznego są odpowiednio podparte.

Sprzęt pomocniczy

Pasy do przenoszenia: Pomocne, gdy musimy przenieść podopiecznego w sposób bezpieczny, bez nadmiernego obciążania jego ciała.

Podnośniki: Urządzenia te są szczególnie ważne, gdy podopieczny nie jest w stanie samodzielnie unieść się z łóżka.

Wózki inwalidzkie i krzesła: Umożliwiają łatwiejsze przemieszczanie podopiecznego na większe odległości, zapewniając komfort i bezpieczeństwo.

Profilaktyka urazów

Unikaj skrętów ciała i podnoszenia ciężkich osób bez wsparcia. Zawsze staraj się podnosić w sposób bezpieczny, używając nóg, a nie pleców. Zapewnienie wsparcia psychicznego może pomóc osobom, które utraciły część swojej sprawności, ponieważ mogą czuć się zniechęcone lub niepewne. Warto dawać im poczucie bezpieczeństwa i komfortu podczas zmiany pozycji.

Ola Borkowska-Frołowicz - członkini zarządu Grupy Alivio, instruktorka terapii zajęciowej i specjalistka ds. administracji. Od lat wspiera osoby z niepełnosprawnościami i seniorów, łącząc doświadczenie opiekuńcze z umiejętnościami organizacyjnymi. Zaangażowana w projekty społeczne i deinstytucjonalizacyjne, aktywnie działa na rzecz poprawy jakości życia osób zagrożonych wykluczeniem