Jak powinna reagować opiekunka osób starszych na urazy ciała u podopiecznego?

Opiekunka osób starszych pełni niezwykle odpowiedzialną rolę – często to ona jako pierwsza reaguje w sytuacji nagłego pogorszenia stanu zdrowia seniora. W przypadku urazów ciała, takich jak zwichnięcia, złamania, stłuczenia czy skręcenia, szybka i prawidłowa reakcja może zminimalizować skutki kontuzji, a nawet uratować życie.

Poniżej przedstawiamy, jak powinna reagować opiekunka w przypadku najczęściej występujących urazów u osób starszych.

Złamania

Objawy:

• Silny ból w miejscu urazu

• Obrzęk, zasinienie

• Zniekształcenie kończyny

• Niemożność poruszania daną częścią ciała

Postępowanie:

• Nie poruszaj poszkodowanego, jeśli podejrzewasz złamanie kręgosłupa lub biodra – wezwij natychmiast pogotowie (112 lub 999).

• W przypadku kończyn – ustabilizuj miejsce urazu (np. bandażem lub chustą trójkątną), ale bez nastawiania.

• Zastosuj zimny okład w celu zmniejszenia bólu i obrzęku.

• Zapewnij komfort psychiczny seniorowi – uspokój go i bądź przy nim do czasu przyjazdu służb medycznych.

• Zadbaj o dokumentację – opisz dokładnie, jak doszło do urazu, jeśli jesteś pytana przez służby medyczne lub rodzinę.

W przypadku złamania kręgosłupa lub urazu biodra, bardzo ważne jest, aby zachować ostrożność – niewłaściwe postępowanie może pogłębić obrażenia i spowodować trwałe kalectwo, a nawet zagrożenie życia. Poniżej przedstawiam objawy i schemat postępowania w takich sytuacjach.

Objawy – złamanie kręgosłupa:

1. Silny ból w okolicach kręgosłupa (szyja, plecy, lędźwie), nasilający się przy ruchu.

2. Ograniczenie lub brak czucia poniżej miejsca urazu.

3. Drętwienie, mrowienie kończyn.

4. Osłabienie siły mięśniowej lub porażenie.

5. Nietrzymanie moczu lub stolca.

6. Widoczne zniekształcenie kręgosłupa (w cięższych przypadkach).

7. Duszność (jeśli uraz dotyczy odcinka piersiowego).

Objawy – uraz biodra (w tym złamanie szyjki kości udowej):

1. Silny ból biodra lub pachwiny.

2. Trudność lub niemożność poruszania nogą.

3. Skrócenie i rotacja kończyny (często na zewnątrz).

4. Obrzęk, zasinienie w okolicy biodra.

5. Brak możliwości stanięcia na nodze.

Jak postępować z poszkodowanym?

1. Nie poruszaj poszkodowanego!

Jeśli podejrzewasz uraz kręgosłupa – absolutnie nie przemieszczaj osoby bez potrzeby.

Stabilizuj głowę i szyję, jeśli poszkodowany jest przytomny i nie może się ruszać.

2. Zadzwoń po pomoc: 112 lub 999

   Podaj miejsce, liczbę poszkodowanych i przypuszczany uraz (np. uraz kręgosłupa, podejrzenie złamania biodra).

3. Utrzymuj kontakt z poszkodowanym

   Uspokajaj go, informuj o tym, co się dzieje.

   Sprawdzaj przytomność, oddech, tętno.

4. Unieruchomienie (tylko przez przeszkolonych)

   Tylko jeśli posiadasz odpowiednie przeszkolenie i sprzęt (np. kołnierz ortopedyczny, deskę ortopedyczną), możesz podjąć próbę unieruchomienia.

   W przeciwnym razie – czekaj na ratowników.

5. Nie podawaj nic do jedzenia ani picia

   Osoba może wymagać znieczulenia lub operacji.

6. Zabezpieczenie przed wychłodzeniem

   Przykryj poszkodowanego kocem, folią NRC.

Kiedy podejrzewać uraz kręgosłupa lub biodra?

a. Po upadku z wysokości.

b. Po wypadku komunikacyjnym.

c. Przy urazie z dużą siłą.

d. Gdy osoba zgłasza silny ból kręgosłupa/biodra i nie może się poruszać.

Zwichnięcia i skręcenia

Objawy:

• Ból i ograniczona ruchomość stawu

• Widoczne zniekształcenie (zwichnięcie)

• Obrzęk, czasem krwiak

  
  

Postępowanie:

1. Unieruchom staw w pozycji, w której się znajduje – nie próbuj go prostować.

2. Zastosuj zimny kompres na opuchliznę (przez materiał, np. ręcznik).

3. Nie pozwalaj seniorowi na dalsze obciążanie kontuzjowanej kończyny.

4. Skontaktuj się z lekarzem lub zawieź podopiecznego na SOR – każda kontuzja stawu wymaga oceny specjalisty.

5. W przypadku silnego bólu można – jeśli jest to zgodne z zaleceniami lekarza – podać lek przeciwbólowy.

Stłuczenia i urazy powierzchniowe

Objawy:

• Ból, siniaki

• Obrzęk, czasami niewielkie otarcia

Postępowanie:

• Zastosuj zimny okład na stłuczone miejsce.

• Jeśli pojawiło się otarcie – przemyj ranę wodą i środkiem odkażającym, załóż opatrunek.

• Obserwuj miejsce urazu przez kolejne dni – jeśli pojawi się silny obrzęk, zaczerwienienie lub podwyższona temperatura, konieczna może być wizyta u lekarza.

Urazy głowy

Objawy:

• Ból głowy, zawroty, dezorientacja

• Krwawienie, siniaki

• Wymioty, utrata przytomności

Postępowanie:

1. Nie lekceważ żadnego urazu głowy – nawet jeśli nie ma widocznych objawów, należy skontaktować się z lekarzem.

2. W przypadku utraty przytomności – natychmiast wezwij pogotowie.

3. Jeśli osoba starsza upadła, nie zmieniaj jej pozycji, chyba że wymaga tego bezpieczeństwo.

4. Monitoruj objawy przez 24–48 godzin, również nocą.

Ogólne zasady dla opiekunki:

1. Zachowaj spokój – Twój spokój wpływa na poczucie bezpieczeństwa seniora.

2. Nie podnoś osoby starszej na siłę po upadku – najpierw upewnij się, że nie doszło do urazu.

3. Zawsze dokumentuj zdarzenie – zanotuj datę, okoliczności, objawy i zastosowane działania.

4. Powiadom rodzinę lub lekarza prowadzącego, jeśli uraz nie wymaga interwencji pogotowia, ale może mieć dalsze konsekwencje zdrowotne.

5. Znajomość podstaw pierwszej pomocy jest niezbędna – warto regularnie uczestniczyć w szkoleniach.

Podsumowanie

Urazy u osób starszych mogą mieć poważniejsze konsekwencje niż u młodszych osób – z uwagi na osteoporozę, osłabione mięśnie i układ krążenia. Dlatego opiekunka powinna zawsze działać ostrożnie, metodycznie i zgodnie z zasadami pierwszej pomocy. Szybka reakcja, odpowiednie zabezpieczenie miejsca urazu i wezwanie pomocy to klucz do ograniczenia skutków wypadków.