Złamania i zwichnięcia. Jak powinien reagować opiekun osób starszych na urazy ciała u podopiecznego?

Opiekun osób starszych pełni niezwykle odpowiedzialną rolę – często to on jako pierwszy reaguje w sytuacji nagłego pogorszenia stanu zdrowia seniora. W przypadku urazów ciała, takich jak zwichnięcia, złamania, stłuczenia czy skręcenia, szybka i prawidłowa reakcja może zminimalizować skutki kontuzji, a nawet uratować życie.

W artykule przedstawiamy wskazówki, jak powinien zachować się opiekun w przypadku najczęściej występujących urazów u osób starszych.

Złamania

Objawy:

• silny ból w miejscu urazu,

• obrzęk, zasinienie,

• zniekształcenie kończyny,

• niemożność poruszania daną częścią ciała.

Postępowanie:

• Nie poruszaj poszkodowanego, jeśli podejrzewasz złamanie kręgosłupa lub biodra – wezwij natychmiast pogotowie (112 lub 999).

• W przypadku kończyn – ustabilizuj miejsce urazu (np. bandażem lub chustą trójkątną), ale bez nastawiania.

• Zastosuj zimny okład w celu zmniejszenia bólu i obrzęku.

• Zapewnij komfort psychiczny seniorowi – uspokój go i bądź przy nim do czasu przyjazdu służb medycznych.

• Zadbaj o dokumentację – opisz dokładnie, jak doszło do urazu, jeśli jesteś pytany przez służby medyczne lub rodzinę.

W przypadku podejrzenia złamania kręgosłupa lub urazu biodra bardzo ważne jest, aby zachować ostrożność – niewłaściwe postępowanie może pogłębić obrażenia i spowodować trwałe kalectwo, a nawet zagrożenie życia.

Kiedy podejrzewać uraz kręgosłupa lub biodra?

• Po upadku z wysokości.

• Po wypadku komunikacyjnym.

• Przy urazie z dużą siłą.

• Gdy osoba zgłasza silny ból kręgosłupa/biodra i nie może się poruszać.

 Złamanie kręgosłupa – objawy:

• silny ból w okolicach kręgosłupa (szyja, plecy, lędźwie), nasilający się przy ruchu,

• ograniczenie lub brak czucia poniżej miejsca urazu,

• drętwienie, mrowienie kończyn,

• osłabienie siły mięśniowej lub porażenie,

• nietrzymanie moczu lub stolca,

• widoczne zniekształcenie kręgosłupa (w cięższych przypadkach),

• duszność (jeśli uraz dotyczy odcinka piersiowego).

Uraz biodra (w tym złamanie szyjki kości udowej) – objawy:

• silny ból biodra lub pachwiny,

• trudność lub niemożność poruszania nogą,

• skrócenie i rotacja kończyny (często na zewnątrz),

• obrzęk, zasinienie w okolicy biodra,

• brak możliwości stanięcia na nodze.

 Jak postępować z poszkodowanym?

1. Nie poruszaj poszkodowanego!

• Jeśli podejrzewasz uraz kręgosłupa – absolutnie nie przemieszczaj osoby bez potrzeby.

• Stabilizuj głowę i szyję, jeśli poszkodowany jest przytomny i nie może się ruszać.

2. Zadzwoń po pomoc: 112 lub 999.

• Podaj miejsce, liczbę poszkodowanych i przypuszczany uraz (np. uraz kręgosłupa, podejrzenie złamania biodra).

3. Utrzymuj kontakt z poszkodowanym.

• Uspokajaj go, informuj o tym, co się dzieje.

• Sprawdzaj przytomność, oddech, tętno.

4. Podejmij próbę unieruchomienia, ale tylko jeśli posiadasz odpowiednie przeszkolenie i sprzęt (np. kołnierz ortopedyczny, deskę ortopedyczną).

• W przeciwnym razie – czekaj na ratowników.

5. Nie podawaj nic do jedzenia ani picia.

• Osoba może wymagać znieczulenia lub operacji.

6. Zabezpiecz poszkodowanego przed wychłodzeniem.

• Przykryj go kocem, folią NRC.

Zwichnięcia i skręcenia

Objawy:

• ból i ograniczona ruchomość stawu,

• widoczne zniekształcenie (zwichnięcie),

• obrzęk, czasem krwiak.

Postępowanie:

• Unieruchom staw w pozycji, w której się znajduje – nie próbuj go prostować.

• Zastosuj zimny kompres na opuchliznę (przez materiał, np. ręcznik).

• Nie pozwalaj seniorowi na dalsze obciążanie kontuzjowanej kończyny.

• Skontaktuj się z lekarzem lub zawieź podopiecznego na SOR – każda kontuzja stawu wymaga oceny specjalisty.

• W przypadku silnego bólu możesz – jeśli jest to zgodne z zaleceniami lekarza – podać lek przeciwbólowy.

Stłuczenia i urazy powierzchniowe

Objawy:

• ból, siniaki,

• obrzęk, czasami niewielkie otarcia.

Postępowanie:

• Zastosuj zimny okład na stłuczone miejsce.

• Jeśli pojawiło się otarcie – przemyj ranę wodą i środkiem odkażającym, załóż opatrunek.

• Obserwuj miejsce urazu przez kolejne dni – jeśli pojawi się silny obrzęk, zaczerwienienie lub podwyższona temperatura, konieczna może być wizyta u lekarza.

Urazy głowy

Objawy:

• ból głowy, zawroty, dezorientacja,

• krwawienie, siniaki,

• wymioty, utrata przytomności.

Postępowanie:

• Nie lekceważ żadnego urazu głowy – nawet jeśli nie ma widocznych objawów, należy skontaktować się z lekarzem.

• W przypadku utraty przytomności – natychmiast wezwij pogotowie.

• Jeśli osoba starsza upadła, nie zmieniaj jej pozycji, chyba że wymaga tego bezpieczeństwo.

• Monitoruj objawy przez 24–48 godzin, również nocą.

Ogólne zasady postępowania opiekuna

• Zachowaj spokój – twój spokój wpływa na poczucie bezpieczeństwa seniora.

• Nie podnoś osoby starszej na siłę po upadku – najpierw upewnij się, że nie doszło do urazu.

• Zawsze dokumentuj zdarzenie – zanotuj datę, okoliczności, objawy i zastosowane działania.

• Powiadom rodzinę lub lekarza prowadzącego, jeśli uraz nie wymaga interwencji pogotowia, ale może mieć dalsze konsekwencje zdrowotne.

• Znajomość podstaw pierwszej pomocy jest niezbędna – warto regularnie uczestniczyć w szkoleniach.

Podsumowanie

Urazy u osób starszych mogą mieć poważniejsze konsekwencje niż u młodszych osób – z uwagi na osteoporozę, osłabione mięśnie i układ krążenia. Dlatego opiekun powinien zawsze działać ostrożnie, metodycznie i zgodnie z zasadami pierwszej pomocy. Szybka reakcja, odpowiednie zabezpieczenie miejsca urazu i wezwanie pomocy to klucz do ograniczenia skutków wypadków.