Choroby wieku senioralnego
- Razem w Opiece
- 18 cze
- 7 minut(y) czytania
Zaktualizowano: 22 lip
1. Proces starzenia się
Starzenie to naturalny, wieloetapowy proces biologiczny, który wpływa na wszystkie układy organizmu oraz funkcje psychiczne i społeczne. Zachodzi indywidualnie, ale ma pewne cechy wspólne:
Zmiany fizyczne:
- spadek masy mięśniowej i kostnej (osteoporoza)
- pogorszenie wzroku i słuchu
- obniżona odporność
- spowolnienie metabolizmu i układu krążenia
- zaburzenia snu,
- zaburzenia apetytu
Zmiany psychiczne:
- wolniejsze przetwarzanie informacji
- większa podatność na stres
- możliwe trudności w uczeniu się nowych rzeczy
- zmiany nastroju
- apatia
Zmiany społeczne:
- wycofanie z życia zawodowego
- osłabienie relacji społecznych
- utrata bliskich osób
- wykluczenie społeczne
2. Choroby wieku senioralnego
Nadciśnienie tętnicze
To przewlekła choroba, w której ciśnienie krwi w tętnicach jest stale podwyższone. Może przez długi czas przebiegać bezobjawowo, ale znacząco zwiększa ryzyko groźnych powikłań.
Prawidłowe wartości ciśnienia krwi:
Skurczowe (górne): 120-129 mmHg
Rozkurczowe (dolne): 80-84 mmHg
Nadciśnienie rozpoznaje się, gdy:
≥140/90 mmHg (przy wielokrotnych pomiarach w różnych dniach)
Podział nadciśnienia:
Pierwotne (samoistne): 90- 95% przypadków, bez jednej konkretnej przyczyny, związane z trybem życia, genetyką.
Wtórne: spowodowane inną chorobą (np. nerek, gruczołów dokrewnych).
Objawy (często nie występują!):
Bóle i zawroty głowy
Uczucie kołatania serca
Szumy uszne
Krwawienia z nosa
Zmęczenie i problemy z koncentracją
Powikłania nieleczonego nadciśnienia:
Udar mózgu
Zawał serca
Niewydolność serca
Uszkodzenie nerek
Uszkodzenie naczyń krwionośnych i siatkówki oka (retinopatia nadciśnieniowa)
Diagnostyka:
Pomiar ciśnienia krwi (minimum 2–3 razy na różnych wizytach),
EKG, morfologia, badania nerek, poziom elektrolitów, mocz,
24-godzinne monitorowanie ciśnienia (holter ABPM)
Czynniki ryzyka:
Otyłość i nadwaga
Siedzący tryb życia
Dieta bogata w sól i tłuszcze nasycone
Stres
Palenie papierosów i alkohol
Predyspozycje genetyczne
Leczenie i postępowanie:
Zmiana stylu życia:
Dieta DASH (dużo warzyw, mało soli, ograniczenie tłuszczów)
Regularna aktywność fizyczna (np. szybki marsz, jazda na rowerze)
Redukcja masy ciała
Unikanie alkoholu i rzucenie palenia
Techniki relaksacyjne, redukcja stresu
Choroba niedokrwienna serca (choroba wieńcowa)
To przewlekła choroba polegająca na niedostatecznym dopływie tlenu do mięśnia sercowego (niedokrwienie), spowodowana najczęściej zwężeniem lub zatkaniem tętnic wieńcowych (doprowadzających krew do serca).
Przyczyny:
miażdżyca: odkładanie się złogów cholesterolu w ścianach naczyń krwionośnych,
nadciśnienie tętnicze,
cukrzyca,
palenie tytoniu,
otyłość, brak ruchu,
stres,
nieprawidłowa dieta
Objawy:
dławica piersiowa: uciskający ból za mostkiem (przy wysiłku, stresie, zimnie),
ból promieniujący do ramienia, szyi, szczęki, pleców,
duszność, zwłaszcza przy wysiłku,
zmęczenie,
kołatanie serca,
Czasami objawy są nietypowe lub brak objawów.
Postacie choroby wieńcowej:
Stabilna dławica piersiowa: ból przy wysiłku, ustępuje po odpoczynku lub nitroglicerynie,
Ostra choroba wieńcowa (ACS):
Zawał serca (ostry zespół wieńcowy z uniesieniem ST – STEMI),
Zawał serca bez uniesienia ST (NSTEMI),
Dławica niestabilna: nagłe nasilenie objawów, stan zagrożenia życia.
Diagnostyka:
EKG: podstawowe badanie w kierunku niedokrwienia,
Próba wysiłkowa: ocena reakcji serca na wysiłek,
Echo serca (USG serca),
Koronarografia: inwazyjne badanie naczyń wieńcowych,
Badania krwi (troponiny, cholesterol, glukoza).
Styl życia- podstawa leczenia:
Zdrowa dieta (mało tłuszczu, dużo warzyw, ograniczenie soli),
Regularna, umiarkowana aktywność fizyczna,
Rzucenie palenia,
Redukcja stresu,
Leczenie chorób towarzyszących (cukrzyca, nadciśnienie, otyłość).
Powikłania choroby wieńcowej:
Zawał mięśnia sercowego,
Niewydolność serca,
Zaburzenia rytmu serca,
Nagłe zatrzymanie krążenia.
Niewydolność serca
Niewydolność serca to stan, w którym serce nie jest w stanie pompować krwi w ilości wystarczającej do zaspokojenia potrzeb organizmu. Nie oznacza to zatrzymania pracy serca, ale jego osłabienie i nieefektywność.
Rodzaje niewydolności serca:
Lewa komorowa: najczęstsza, objawy głównie ze strony układu oddechowego,
Prawokomorowa: objawy głównie w układzie żylnym,
Obu komorowa: połączenie objawów obu powyższych,
Ostra: nagłe pogorszenie funkcji serca (np. po zawale),
Przewlekła: rozwija się stopniowo przez lata.
Przyczyny:
choroba wieńcowa / zawał serca
nadciśnienie tętnicze
wady zastawkowe
kardiomiopatie (np. przerostowa, rozstrzeniowa)
zaburzenia rytmu serca
cukrzyca,
choroby tarczycy
alkoholizm, kardiotoksyczne leki
Objawy niewydolności serca:
Lewokomorowa:
Duszność (zwłaszcza przy wysiłku, w nocy, na leżąco),
Kaszel, czasem z odkrztuszaniem różowawej plwociny,
Zmęczenie, osłabienie,
Zmniejszona tolerancja wysiłku.
Prawokomorowa:
Obrzęki kończyn dolnych,
Uczucie pełności w brzuchu, powiększona wątroba,
Zastój w żyłach szyjnych,
Zwiększona masa ciała (zatrzymanie płynów).
Diagnostyka:
Echo serca (ECHO) – ocena frakcji wyrzutowej (EF), kurczliwości,
EKG,
RTG klatki piersiowej – może pokazać powiększone serce, płyn w płucach,
BNP/NT-proBNP – markery laboratoryjne niewydolności,
Badania krwi – elektrolity, kreatynina, glukoza, TSH.
Styl życia:
Dieta ubogosodowa, ograniczenie płynów,
Kontrola masy ciała,
Regularna aktywność fizyczna (dostosowana),
Unikanie alkoholu, rzucenie palenia,
Monitorowanie objawów (np. obrzęków, duszności).
W leczeniu stosuje się farmakoterapię oraz leczenie inwazyjne np. wszczepienie kardiowertera defibrylatra.
Powikłania:
☞ Obrzęk płuc: to stan nagromadzenia się płynu w pęcherzykach płucnych, co utrudnia wymianę gazową i prowadzi do duszności. Jest to stan nagły i zagrażający życiu, wymagający pilnej pomocy medycznej.
Objawy: Nagła duszność, zwłaszcza w pozycji leżącej, Kaszel z pienistą, różowawą plwociną, Przyspieszony oddech, sinica (sine usta, palce), Uczucie lęku i paniki, Wilgotne rzężenia nad płucami w badaniu lekarskim, Często też szybka akcja serca, potliwość.
☞ Zaburzenia rytmu serca (migotanie przedsionków, komorowe): czyli arytmie, to sytuacje, w których serce bije zbyt szybko, zbyt wolno lub nieregularnie. Mogą być łagodne i niegroźne albo prowadzić do poważnych powikłań, a nawet nagłej śmierci sercowej.
Objawy: Kołatanie serca (palpitacje), Uczucie „przeskakiwania” serca lub „zatrzymania” rytmu, Zawroty głowy, omdlenia, Uczucie duszności, Osłabienie, niepokój, Ból w klatce piersiowej (rzadziej), W ciężkich przypadkach – utrata przytomności, nagłe zatrzymanie krążenia.
Niewydolność nerek: to stan, w którym nerki przestają prawidłowo funkcjonować, czyli nie są w stanie efektywnie oczyszczać krwi z toksyn i nadmiaru płynów oraz regulować gospodarki elektrolitowej i kwasowo-zasadowej organizmu.
Objawy (często pojawiają się dopiero w zaawansowanym stadium):
obrzęki (np. wokół oczu, nóg), nadciśnienie tętnicze, osłabienie, zmęczenie, nudności, wymioty, świąd skóry, zaburzenia rytmu serca (przy zaburzeniach elektrolitowych), zaburzenia koncentracji, senność, ciemne lub pieniące się mocz (białkomocz).
Zakrzepy: Zakrzep to skrzeplina (skrzep krwi), która powstaje wewnątrz naczynia krwionośnego, najczęściej w żyłach głębokich kończyn dolnych (zakrzepica żył głębokich- ZŻG).
Objawy zakrzepicy (najczęściej kończyn dolnych): obrzęk jednej nogi (rzadziej obu), ból, szczególnie przy chodzeniu, zaczerwienienie, ocieplenie skóry, uczucie ciężkości kończyny.
Zator to sytuacja, w której materiał (najczęściej skrzeplina, ale może to być też tłuszcz, powietrze, komórki nowotworowe) przemieszcza się z krwią i zatyka naczynie w innym miejscu, blokując przepływ.
Rodzaje zatorów:
Zatorowość płucna – najczęściej z zakrzepów w kończynach dolnych, które wędrują do płuc.
Objawy: nagła duszność, ból w klatce piersiowej, kaszel (czasem z krwią), przyspieszone tętno, omdlenie
Zator mózgowy (udar niedokrwienny): skrzeplina z serca (np. w migotaniu przedsionków) trafia do naczyń mózgowych.
Objawy: nagłe osłabienie, niedowład, zaburzenia mowy, widzenia
Zator tętnicy kończyny: nagły ból, bladość, brak tętna, zimna kończyna.
Nagłe zatrzymanie krążenia: (NZK) to stan, w którym serce przestaje bić lub jego akcja jest na tyle niewydolna, że nie zapewnia odpowiedniego krążenia krwi do narządów, w tym mózgu i serca. Jest to stan zagrożenia życia, wymagający natychmiastowej interwencji. Jeśli nie podejmie się odpowiednich działań w ciągu kilku minut, może dojść do śmierci.
Objawy nagłego zatrzymania krążenia:
Brak pulsu i brak oddychania
Utrata przytomności, osoba nie reaguje na bodźce;
Bladość skóry, w wyniku niedotlenienia;
Zatrzymanie akcji serca, nie wyczuwalny puls na tętnicy szyjnej;
Duszność, może wystąpić przed całkowitym zatrzymaniem krążenia w przypadku zaburzeń arytmicznych.
4. Cukrzyca typu 2
To przewlekła choroba metaboliczna, która charakteryzuje się wysokim poziomem glukozy we krwi (hiperglikemią). Jest to najbardziej powszechna forma cukrzycy, szczególnie w krajach rozwiniętych. W tym typie cukrzycy organizm staje się odporny na insulinę, a trzustka nie jest w stanie wydzielać wystarczającej ilości insuliny, aby utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi.
Przyczyny cukrzycy typu 2:
Oporność na insulinę: komórki ciała (głównie mięśniowe i tłuszczowe) przestają reagować prawidłowo na insulinę, co oznacza, że glukoza nie jest skutecznie transportowana do komórek.
Zmniejszona produkcja insuliny - w miarę postępu choroby trzustka nie jest w stanie wydzielać wystarczającej ilości insuliny.
Czynniki ryzyka:
Nadwaga i otyłość: szczególnie tłuszcz brzuszny, który zwiększa oporność na insulinę.
Brak aktywności fizycznej.
Nieprawidłowa dieta: dieta wysokoprzetworzona, bogata w tłuszcze trans, sól i cukry.
Wiek: ryzyko wzrasta z wiekiem, szczególnie po 45. roku życia.
Rodzinna historia cukrzycy: osoby, które mają bliskich krewnych z cukrzycą typu 2, mają większe ryzyko.
Czynniki genetyczne: pewne geny mogą predysponować do rozwoju cukrzycy typu 2.
Nadciśnienie tętnicze: wysokie ciśnienie krwi zwiększa ryzyko cukrzycy.
Nieprawidłowy poziom cholesterolu: podwyższony poziom trójglicerydów i niski poziom HDL ("dobrego" cholesterolu).
Objawy cukrzycy typu 2:
Zwiększone pragnienie i częste oddawanie moczu.
Zwiększony apetyt (zwłaszcza na słodkie jedzenie).
Zmęczenie, osłabienie, spadek energii.
Zaburzenia widzenia: widzenie staje się zamglone z powodu wysokiego poziomu cukru we krwi.
Częste infekcje, trudności w gojeniu ran.
Mrowienie lub ból w kończynach (ze względu na neuropatię cukrzycową).
Chudnięcie – może występować mimo normalnego lub zwiększonego apetytu.
5. Choroby neurodegeneracyjne:
Choroba Alzheimera
Choroba, w której występuje stopniowe pogorszenie pamięci krótkotrwałej, orientacji, mowy, apatia, drażliwość, dezorientacja. Jest to choroba nieuleczalna, postępuje z czasem.
☞ Więcej informacji:
Choroba Alzheimera z otępieniem
☞ Więcej informacji:
Otępienie naczyniopochodne
Choroba związana z uszkodzeniami naczyń krwionośnych mózgu (np. po udarze). Objawy mogą być bardziej „skokowe” niż w chorobie Alzheimera.
☞ Więcej informacji:
Choroba Parkinsona
Występują zaburzenia ruchu, takie jak spowolnienie niezależne, drżenie spoczynkowe, sztywność mięśni i utrzymanie równowagi.
☞ Więcej informacji:
Choroba Parkinsona z otępieniem
Występuje u niektórych osób z zaawansowaną chorobą Parkinsona.
Obejmuje zaburzenia ruchowe i poznawcze.
☞ Więcej informacji:
Wczesne rozpoznanie chorób demencyjnych i dobre zarządzanie leczeniem poprawiają jakość życia. Nie istnieje skuteczne wyleczenie, ale leki i terapia mogą spowolnić rozwój objawów i poprawić komfort życia.
6. Udar mózgu
Objawy: niedowład jednej strony ciała, zaburzenia mowy, widzenia, utrata równowagi.
Przyczyny: miażdżyca, nadciśnienie, migotanie przedsionków.
Postępowanie: leczenie ostre w szpitalu, rehabilitacja neurologiczna, profilaktyka wtórna.
☞ Więcej informacji:
7. Osteoporoza
Objawy: złamania przy małym urazie (np. biodra, kręgosłupa), ból pleców, zmniejszenie wzrostu.
Przyczyny: spadek estrogenów, niedobór wapnia i witaminy D.
Postępowanie: suplementacja wapnia, wit. D, leki przeciwresorpcyjne, ćwiczenia wzmacniające kości.
Więcej informacji:
8. Artroza (choroba zwyrodnieniowa stawów)
Objawy: ból i sztywność stawów (kolan, bioder, kręgosłupa), ograniczenie ruchomości.
Postępowanie: rehabilitacja, leki przeciwbólowe, zastrzyki, operacje (np. endoproteza).
☞ Więcej informacji:
9. Depresja wieku podeszłego
Objawy: smutek, apatia, brak apetytu, problemy ze snem, uczucie bezsensu.
Często maskowana: mylona z demencją lub „starzeniem się”.
Postępowanie: psychoterapia, leki przeciwdepresyjne, wsparcie społeczne.
☞ Więcej informacji:
10. Nowotwory (rak)
Częste nowotwory u seniorów: jelita grubego, płuc, piersi, prostaty.
Objawy: zależne od lokalizacji- bóle, krwawienia, osłabienie
Postępowanie: diagnostyka, leczenie chirurgiczne, chemio-/radioterapia, opieka paliatywna.
11. Zaburzenia poznawcze (demencja)
Demencja to określenie dla grupy objawów spowodowanych chorobą mózgu, o zazwyczaj przewlekłym charakterze.
Typowymi objawami demencji są zaburzenia funkcji poznawczych, tj.
zaburzenia pamięci,
zaburzenia myślenia,
zaburzenia orientacji,
zaburzenia rozumienia,
problemy z liczeniem,
problemy z posługiwaniem się mową,
zaburzenia zdolności uczenia się.
Towarzyszą im inne objawy takie jak zaburzenia motywacji, trudności w kontroli emocji czy pogorszenie funkcjonowania społecznego. Aby rozpoznać otępienie powyższe objawy muszą trwać co najmniej sześć miesięcy.
☞ więcej informacji:
12. Zaburzenia słuchu i wzroku
Presbyopia (starczowzroczność), zaćma, jaskra, utrata słuchu (presbyacusis).
Utrudniają kontakt z otoczeniem, zwiększają ryzyko izolacji społecznej.
☞ Więcej informacji:
☞ Więcej informacji:
Komentarze